فقیه و کارگزار باوفا (بمناسبت رحلت آیت الله هاشمی شاهرودی)

حضرت آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی از شاگردان برجسته، آگاه و از تربیت یافتگان حوزه فقهی- مبارزاتی شهید سید محمد باقر صدر و امام خمینی(رحمة الله علیهما) است که در حوزه درس خارج این دو شخصیت والا مقام پرورش یافته و سالها در حوزه علمیه نجف اشرف از محضر شریفشان فیض برده است. آیت اللّه شاهرودی از همان آغاز بازگشت به وطن اسلامی ایران به تدریس خارج فقه واصول در حوزه علمیه قم مشغول شدند و نیز همواره در کنار تدریس عهده دار مسوولیتهای مهم ومتعددی نیز بوده اند از قبیل: رئیس قوه قضائیه، عضو فقهای شورای نگهبان، نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورایعالی مدیریت حوزه علمیه قم، نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجمع جهانی اهل بیت(ع). سرانجام آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی شامگاه سوم دی ماه 1397، بعد از یک دوره بیماری، دعوت حق را لبیک گفت.

خانواده و خاندان آیت الله هاشمی شاهرودی(ره)
حضرت آیت اللَّه العظمی سیدمحمود هاشمی شاهرودی در دوم ذی القعده سال 1368 قمری مصادف با 1327 ه. ش در شهر نجف متولد شد. نسب خاندان شریف ایشان به حضرت امام حسین علیه السلام می رسد و از همین رو این خاندان در منطقه شاهرود به سادات حسینی معروفند.

پدر بزرگوار ایشان مرحوم آیت اللَّه سیدعلی حسینی هاشمی شاهرودی از برجسته ترین شاگردان دور اول درس مرحوم آیت اللَّه العظمی خویی بود ونخستین کسی است که درس های فقه و اصول آقای خویی را تقریر و منتشر کرد.

والده مکرمه آیت اللَّه هاشمی شاهرودی، علویه فاضله ای از بیت علم و فقاهت، دختر مرحوم آیت اللَّه العظمی سیدعلی مدد موسوی قائنی و مادر سه شهید است.

همسر محترمه ایشان دختر آیت اللَّه سیدعلی شاهرودی و نوه مرجع بزرگ شیعه مرحوم آیت اللَّه العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی قدس سره است. وی در مراحل مختلف زندگی مبارزاتی و دینی آیت اللَّه هاشمی شاهرودی شریک فداکار او بوده است. حاصل زندگی مشترک ایشان پنج پسر و شش دختر است.

زندگی علمی آیت الله هاشمی شاهرودی(ره)
آیت اللَّه هاشمی شاهرودی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه علوی نجف اشرف گذراند و همزمان دروس علوم دینی را نیز نزد حجة الاسلام والمسلمین شیخ هادی سیستانی می آموخت، سپس وارد مدرسه منتدی النشر شد و به واسطه هوش و استعداد فوق العاده ای که داشت بسیار مورد توجه اساتید این مدرسه قرار گرفت.

وی پس از طی این مراحل در سال 1381 ه. ق در چهارده سالگی تصمیم گرفت برای فراگیری علوم اهل بیت علیهم السلام وارد حوزه علمیه شود؛ آیت اللَّه هاشمی شاهرودی نزد مراجع و علمای بزرگ حوزه نجف از جمله: آیت اللَّه العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر قدس سره، آیت اللَّه العظمی امام خمینی قدس سره و آیت اللَّه العظمی سیدابوالقاسم خویی قدس سره تلمذ کرد.

آقای هاشمی شاهرودی در زمانی که به فراگیری دروس سطح عالی اشتغال داشت از طریق شاگردان و تألیفات متنوع شهید صدر با وی آشنا شد. در مجالس هفتگی شهید صدر که محل ملاقات وی با طلاب و دیگر علاقه مندانش بود، حضور می یافت. او بسیار مجذوب شخصیت شهید صدر قدس سره شد و او را شخصیتی استثنایی و منحصر به فرد و جامع علوم و معارف می دانست. رابطه اوبا شهید صدر روز به روز بیشتر و مستحکم تر می شد، خصوصاً پس از آنکه وارد مرحله درس خارج شد و در مجلس درس فقه و اصول شهید صدر حاضر شد، گمشده خود را نزد آن عالم بزرگ یافت و ملازم محضر او شد و یکی از برجسته ترین شاگردانش گردید.

شهید صدر پس از تجزیه حزب الدعوه به این نتیجه رسید که هر اقدام سیاسی باید از جانب مرجعیت دینی پشتیبانی و هدایت شده و مأذون از ولی فقیه باشد و الّا یا بی نتیجه می ماند یا منحرف می شود.

آقای هاشمی شاهرودی یکی از برجسته ترین شاگردان شهید صدر بود که در ترویج این اندیشه فعالیت می کرد. این دیدگاه با نظریه امام خمینی (ره) مطابقت داشت که بحث او پیرامون ولایت فقیه- که در درس خود در نجف اشرف آن را مطرح کردند و آقای هاشمی در آن شرکت می کرد- محور اصلی طرح و انتشار این نظریه در محافل حوزوی و فرهنگی و دانشگاهی بود.

بدین ترتیب آیت اللَّه هاشمی شاهرودی در مقدمه خط مبارزاتی شهید صدر و امام خمینی (ره) در عراق قرار گرفت و متعاقب آن رژیم صدام در سال 1974. م (1352 ه. ش) با هجوم به حوزه نجف، ایشان را به همراه جمعی دیگر از علما و نخبگان فرهنگی عراق دستگیر کرد. وی در شعبه 5 اداره امنیت عمومی بازجویی شد و مورد انواع شکنجه های جسمی و روحی گرفت که حتی در سیاه ترین صفحات تاریخ طواغیت و جنایتکاران نیز نمونه آن را کمتر می توان یافت. وی سرانجام پس از مدتی با قرار ممنوعیت از سفر و هرگونه فعالیت دینی و فرهنگی از زندان آزاد شد.

آیت الله هاشمی شاهرودی(ره) از نگاه دیگران
با تأسف و اندوه خبر درگذشت فقیه عالیقدر و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیةالله آقای حاج سیدمحمود هاشمی شاهرودی رضوان الله علیه را دریافت کردم. این ضایعه ی اسفبار که پس از حدود یک سال بیماری سخت و دردناک واقع شده است، مایه ی تألّم همه ی کسانی است که به مقام علمی و خدمات باارزش ایشان به نظام اسلامی و نیز به مجموعه های فقهی و اصولی و حقوقی حوزه های علمیّه آشنا میباشند. ایشان استادی بزرگ در حوزه علمیه قم و کارگزاری باوفا در مهمترین تشکیلات نظام جمهوری اسلامی، عضو مؤثری در شورای نگهبان و رئیس موفّقی در مجمع تشخیص مصلحت بودند و آثار و برکات علمی بسیاری از خود بر جای نهادند. ایشان همچنین برادر سه شهید و از یاران و شاگردان و همراهان شهید نام آور و بزرگوار سیدمحمدباقر صدر بود. اینجانب مصیبت درگذشت این عالم برجسته را به خاندان مکرم، همسر گرامی و فرزندان محترم و همه وابستگان و نیز به حوزه ی علمیه قم و شاگردان و همکاران علمی و ارادتمندان ایشان تسلیت میگویم و رحمت و مغفرت الهی و علوّ درجات ایشان را از خداوند متعال مسألت مینمایم. سیّدعلی خامنه ای، ۴ دی ۱۳۹۷

زلال اندیشه ها
نهضت سید الشّهداء (ع) مدرسه ای است دارای ابعاد و جوانب گوناگون که رشادت، فداکاری و تمامی ارزش های آسمانی به تمامی معانی و مراتب خود در آن نهفته است و انسان می تواند از صحنه ها و مراحل و فصول گوناگون آن هر آن چه را که رسالت های زبانی و آسمانی از ارزش های جاودان و برین، به ارمغان آورده اند، بیاموزد؛ همان ارزش هایی که یکایک آنها را آن امام بزرگوار به همراه اهل بیت (علیهم السّلام) و اصحاب خویش تجسم بخشیده است و بی شک از همین روست که ما از ادراک تمام ابعاد این نهضت مبارک ناتوانیم و ظرف های خرد و ادراکمان بسیار کوچک تر از آن است که بتواند تمامی این دروس و معانی و عبرت ها را در خود جای دهد.

پس چاره ای نیست جز آن که به قدر توان و به آن اندازه که فرصت ما را مجال می دهد به یک بُعد از ابعاد گوناگون این حرکت عظیم که بُعد اجتماعی آن است بپردازیم.

آنان که به مطالعه وجهه اجتماعی حرکت امام حسین (ع) پرداخته اند، تفاسیر متعددی از این نهضت ارائه نموده و هر یک آن را به گونه ای متفاوت از دیگری تبیین نموده اند. البته این امر به هیچ روی جای شگفتی نیست زیرا غالباً چنین اختلافاتی در تفسیر و تحدید ابعاد وجودی یک شخصیت عظیم روی می دهد. چنان که در مورد شخصیت بسیاری از بزرگان تاریخ اسلام و تفسیر اعمال و موضع گیری های آنان، چنین اختلافاتی میان اندیشه وران درگرفته است.

مهم ترین عناوینی که در مطالعه بعد اجتماعی نهضت امام حسین (ع) باید مورد مطالعه قرار گیرد به شرح زیر است:

1- مطالعه علل و عوامل پیدایش و شکل گیری این نهضت 2- مطالعه ماهیت نهضت 3- مطالعه مراحل نهضت 4- آثار و نتایج نهضت