به مناسبت هفته بزرگداشت پدافند غیرعامل:
آشنایی با پدافند غیرعامل و عناوین این هفته
امروز اهمیت پدافند غیر عامل قاعدتاً برای مسئولین بایستی شناخته شده باشد، اهتمام شما کار را پیش می برد. ”مقام معظم رهبری“
پدافند کلمه متضاد آفند و به معنی دفاع در برابر هجوم یا تک هوائی است و شامل مجموعه اقداماتی می شود که به منظور جلوگیری از بمباران های هوائی و شکسته شدن حریم هوائی یک کشور انجام می شود.
پدافند در مفهوم کلی٬ مجموعه اقداماتی است که قبل از خطر انجام می گیرد و در هنگام بروز هرگونه تهدید طبیعی و غیر طبیعی (مانند جنگ) موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های حیاتی یک کشور می گردد.
پدافند به دو گروه پدافند عامل و پدافند غیرعامل تقسیم بندی می شود.
پدافند عامل: در حقیقت همان معادل کلمه پدافند است که تعریف کامل آن در بالا گفته شد. یعنی پدافند عامل به کارگیری تجهیزات نظامی برای جلوگیری از ورود هواپیما های متخاصم به داخل خاک کشور و یا پدافند عامل، شامل تمامی طرح ریزیها و اقدامات پدافندی است که مستلزم به کارگیری سلاح و تجهیزات جنگی می باشد. براساس قانون، این اقدام وظیفه ذاتی نیروهای مسلح است.
پدافند غیرعامل: نیز اقداماتی است که موجب کاهش ضرر و زیان در مقابل عملیات های خصمانه هواپیماهای دشمن و تهدیدات خارجی با هزینه کمتر و بکارگیری ترفند و شیوه های غیر مسلحانه نظیر:استتار اختفا و ایجاد سرپناه برای تاسیسات مهم و استراتژیک انجام می شود و در این نوع پدافند از هیچگونه سلاحی استفاده نمی شود.
همچنین پدافند غیرعامل، شامل تمامی طرح ریزی ها و اقداماتی است که موجب کاهش آسیب پذیری ها، افزایش پایداری ملی، تداوم فعالیت دستگاه های نظامی در مقابل تهدیدات خارجی گردیده و مستلزم به کارگیری سلاح نیست. (پدافند غیرمسلحانه) (سازمان پدافند غیرعامل، 1385)
هدف از پدافند غیرعامل، استمرار فعالیتهای زیربنایی، تأمین نیازهای حیاتی، تداوم خدمت رسانی عمومی و تسهیل اداره کشور در شرایط تهدید و بحران تجاوز خارجی و حفظ بنیه دفاعی علی رغم حملات خصمانه و مخرب دشمن از طریق اجرای طرح های پدافند غیرعامل و کاستن آسیب پذیری مستحدثات و تجهیزات حیاتی و حساس کشور است. (سازمان پدافند غیرعامل، 1385)
طبق مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام، پدافند غیرعامل عبارت است از مجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد. (مجمع تشخیص مصلحت نظام، 1386)
مفهوم پدافند همه جانبه
مفهوم پدافند همه جانبه به عنوان دکترین دفاعی کشور جمهوری اسلامی ایران توسط حضرت امام خمینی (ره) و سپس مقام معظم رهبری فرمانده کل قوا مطرح گردیده است. ایده تاسیس بسیج از سال 1359 و توسعه بسیج تا پایگاههای مقاومت در همه ارکان حکومتی و مردمی (اقشار مختلف اعم از کارگری، دانش آموزی، دانشجویی، اساتید، پزشکان، فرهنگیان و... ) بر همین اساس بوده است.
مفهوم پدافند همه جانبه از نظر جهانی نیز در سال 1984 توسط کشور سنگاپور مطرح شده است و در سایت اینترنتی Free Dictionary تعریف زیر در مورد آن ارائه شده است:
«پدافند فقط در عرصه نیروهای نظامی خلاصه نمی شود بلکه پدافند باید توسط سازمانهای دولتی، بخش خصوصی و همه شهروندان یک کشور انجام گردد.»
پنج بعد پدافند همه جانبه شامل موارد زیر هستند:
الف- پدافند نظامی (Military Defense)
ب- پدافند شهری (Civil Defense): حفاظت از شهروندان در مقابل خطرات ناشی از حوادث مختلف و همچنین مشارکت دادن شهروندان در دفاع و محافظت از خودشان در برابر تهاجم و دیگر حوادث است.
پ- پدافند اقتصادی (Economic Defense)
ت- پدافند اجتماعی (Social Defense)
ث- پدافند روانی (Psychological Defense)»
پدافند همه جانبه به این معنی است که یک کشور با تمام قوای نظامی و غیرنظامی خود در برابر انواع تهدیدات دفاع می کند.
اهمیت دفاع غیر عامل
تجارب و شواهد ثبت شده در جنگ های اعصار گذشته تاریخ بشری و قرون حاضر , نمونه های مدلل و انکارناپذیری است که اهمیت پدیده ی غیرعامل را آشکار و ثابت می کند. موارد مشروحه زیر نمونه های بارز این اهمیت می باشد:
1.موجب زنده ماندن و حفظ بقای نیروی انسانی می گردد که با ارزش ترین سرمایه و موجودیت ملی کشور می باشد.
2.موجب صرفه جویی کلان اقتصادی و ارزی در حفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گران قیمت نظامی می گردد.
3.مراکز حیاتی وحساس اقتصادی , سیاسی , نظامی , ارتباطی و مراکز عمده علمی و فرهنگی و... را در برابر حملات و بمباران های هوایی دشمن حفظ و ادامه فعالیت در شرایط بحران و جنگ را ممکن می کند.
4.موجب تحمیل هزینه قابل توجه به دشمن می گردد .
5.سبب به وجود آوردن تاثیرات روحی و روانی مثبت در شهروندان و رزمندگان می گردد.
6.موجب حفظ نیروها برای ضربه زدن در زمان و مکان مناسب وگرفتن آزادی و ابتکار عمل از دشمن می گردد.
7.اجتناب ناپذیر بودن بروز جنگ های آینده و لزوم آمادگی دفاعی .
8.نیل به دفاع غیرعامل در مقایسه با دفاع عامل , ساده تر و سهل الوصول تر و با سیاست و خود کفایی و عدم وابستگی و استقلال کشور موافق تر است .
کلام بزرگان
پدافند غیر عامل در کلام امیر المومنین (ع)
هرگاه به دشمن رسیدید ، یا او به شما رسید ، لشکرگاه خویش را بر فراز بلندی ها ، یا دامنه کوه ها ، یا بین رود خانه ها قرار دهید. تا پناهگاه شما ومانع هجوم دشمن باشد ، جنگ را از یک سو یا دو سو آغاز کنید ؛ ودر بالای قلّه ها وفراز تپّه ها ، دیده بان بگمارید ، مبادا دشمن از جایی که می ترسید یا از سویی که بیم ندارید ، ناگهان برشما یورش آورد ! وبدانید که پیشاهنگان سپاه دیدبان لشکریانند ، ودیدبانان طلایه داران سپاهند .
از پراکندگی بپرهیزید ، هرجا فرود می آیید ، باهم فرود بیایید وهر گاه کوچ می کنید همه با هم کوچ کنید ؛ وچون تاریکی شب شما را پوشاند ، نیزه داران پیرامون لشکر بگمارید ، ونخوابید مگر اندک ، چونان آب در دهان چرخاندن وبیرون ریختن.
نهج البلاغه نامه شماره 11
پدافند غیرعامل دربیانات حضرت امام ( ره )
درهرشرایطی باید بنیه دفاعی کشور دربهترین وضعیت باشد ، مردم درطول سالهای جنگ ومبارزه ابعاد کینه وقساوت وعداوت دشمنان خداوخود را لمس کرده اند ، باید خطر تهاجم جهانخواران به شیوه ها وشکلهای مختلف را جدی بگیرید . به همه ملت بزرگوارایران ومسئولین عرض می کنم چه درجنگ وچه درصلح بزرگترین ساده اندیشی این است که تصور کنیم جهانخواران خصوصا آمریکا و شوروی ازما واسلام عزیز دست برداشته اند . لحظه ای نباید ازکید دشمنان غافل بمانیم .
پدافند غیرعامل دربیانات مقام معظم رهبری ( حفظه ا.. )
پدافند غیرعامل مانند شعله ای بلند شود .. اگر محافظت نظامی ( پدافند غیرعامل ) نباشد ، تمامی دستاوردهای فرهنگی ، اقتصادی ، علمی وسیاسی دریک نصف روز هدر می رود . دفاع جزئی ازهویت یک ملت زنده است . هرملتی که به فکر دفاع ازخود نباشد وخود را آماده نکند درواقع زنده نیست ، هرملتی که اهمیت دفاع را درک نکند به یک معنا زنده نیست . این موضوع را قبلا هم ابلاغ کرده ایم والان هم تاکید می کنم که باید تدابیر کارساز درباب پدافند غیرعامل را عملی کنید .